Bärndütsch, Alkohol
u ke Sex...

Werum aber de "ke Sex"? Nei, es isch nid e so, wi d'Ängländer u die wo Früeänglisch chöi, säge: "No sex please, we are British!" Im Band Lützelflüh vo Friedlis "Bärndütsch als Spiegel bernischen Volkstums" fingen i nid vil Hilf. Es het zwar Vatter u Mueter, o Schätzeli u Chilter*, sogar unehlige Chind, aber schüsch isch är ender schüch. Dr Profässer Otto von Greyerz het ir Yleitig zum Buech gschribe: "Nur wofür ein Volk Worte hat, das ist sein eigen; nur was es nennt, das kennt es." Villech het dr Friedli ender em Simon Gfeller gfolget: "Ich werde unseren lieben Herrn Friedli drangsalieren, bis er alle Winkel unseres Lützelflüh-Deutsch ausgefegt hat - mit Ausnahme der unsauberen, deren es leider auch nur allzuviele gibt." So das wär s gsi für d Suechmaschinene.
* Das hei mer i dr Sek im Wörterbuech gläse: "Kiltgang: Abendbesuch der Burschen bei den Mädchen."

O wes zu aune Löcher us schtinkt

I ds Kapitu vo de weiche Drooge ghört für mi ganz klaar o dr Aukehoou. Voukswürtschaftlech richtet dää mee Schaden aa u verfüert mee jungi weder Hasch. Die, wo mit em Aukehoou Gäut verdiene, döörfe ja o ganz legaau di Junge mit süesse Alkopop verfüere. Mi jung Zimmernaachber im Schpitaau het phoutet, er heig vorauuem Alkopop gsoffen u eersch drufache äuä schtercheri Ruschtig, won er nümm heig gmeerkt, was er heig achegläärt. Da het doch Alkopop di typeschi Funkzioon von eren lischtiigsdrooge.
Aber äbe. mit Aukehoou verdiene sech viiu tumm u blööd, verdiene sech ggrawättleti u bbügufäutleti Eerbaarkeit, chöi sech Lobbyischtli zale, wo ds Lied vo dr Eigeverantwortig im Umgang mit Aukehoou singen u wos fertigbringe, das men über die, wo Aukehoou u weichi Drooge wei zämebringe, dr Chopf schüttlet u seit: Neei. wi cha men oo!
Üsi Moraau isch e Fassademoraau, wo dr individuell Erfoug um jede Priis aus einzige Wärt, wos no git, aabätet. D Fassade zeut, o wes zu aune Löcher us schtinkt. Die, won e ke Fassade hei, si säuber tschùud u gäute nüüt.
(Christian Schmid, "Blackout" in "Mundart", Der kleine Bund, 3. Juli 2004, S. 6)
(Meh vom Schmid Chrischte)

Gegen das überhandnehmende Brantweintrinken

Rede in einer gemeinnützigen Gesellschaft (Emmenthal, 1845)

Losit, Präsidänt un ir Manne!

Üsi Gsellschaft het sech fürgnoh, dämm z'hälfe, was guet u rächt isch, u so müesse mer de o dämm wehre, wo nüt nutz u nütgrächtig isch, u vo dämm wott i jetz grad neuis säge, wie da sit eme Rung i üser Gägni un i üser Gmein es wüests Wäsen ufchunnt mit dem nütnutzige Branntewytreihe. Luegit, me het ja meh as tuusig Exämpel, wie das Brönzsuuffe d'Lüt a Lib und Seel verderbt. Gschouit si numen a, die Branntewyrülpse; me gseht ne's a Lib u Seel grad a, was si si. (Hie findet dihr d Fortsetzig.)

Carl Albert Loosli

D Schnapserching

D Schnapsbrönnerei im Paradies

Interpret: Peter Reber - Text und Musik: Peter Reber

Dr Adam läbt scho fei es Wyli allei im Paradies
Es gfallt im guet, är vertrybt sech d Zyt uf si eigeti Art u Wys
Am Morge geit er ga Fischli zelle u spilt mit de Tierli im Fäld
Am Mittag nimmt er es Nückli bir Quelle u gniesst di fridlechi Wält

U wenn de öppe dr Hunger chunnt u är gspürt es Loch im Mage
De schnouset er i de Beeristude, de Himpi geits a Chrage
Jedes zwöite Beeri tuet er uf d Syte u luegts vertröimt no mal a
Dr Tüfel het im ds Rezäpt verrate, morn fat er mit Schnapsbrönne a

Ds Morndrisch hets gstunke im Paradies, es het ke Gattig gha
Dr Adam brönnt sit am vieri am Morge u lat no geng nid na
Är fuschtet u heblet u hantiert a sym sälber baschtlete Tank
Derwyle lö d Blüemli d Chöpf la hange ab Adams Beerisgstank

(Der Peter Reber meint, es syg alls guet use cho. Lueget sälber nache! )

S so hört ds Lied uf:

"Adam u Eva hei nämlech gar nie müesse Abschied nä
Gott het ne, wi sechs für ne Liebgott ghört, di erschti Sünd vergä

Sit denn läbe d Mönsche, ohnis z wüsse all im Paradies
Doch anstatts z merke, tröime si, ir e blinge Art u Wys
Vor e Wält, wo tuusig mal besser syg, als üsi gueti Ärde
U verpasse derby, dass ds Paradies scho hie chönnt Tatsach wärde

Ds Paradies wär überall, ds Ergäbnis vo chly Müeh
S wär öppis, es is allne jede Tag es Bitzeli z tüe
Doch wüll mer meine, d Ärde sig ja doch nid ds Paradies
Ungerlö mers – i üsere blinge Art u Wys"

Alkohol

i bi so härzig u so lieb
so überzügt, mir isch so wohl
oh alkohol, oh alkohol
i cha rede, i cha verzelle
i bi offe u bsoffe
vom alkohol, vom alkohol

mängisch da düechts mi, erwache tuet weh
mängisch da düechts mi, itz trinki nie meh

i wirde grösser u besser
u nur i ha rächt
mir isch schlächt, mir isch schlächt
vom alkohol, vom alkohol

aues tuet träie, sisch langsam chli schturm
schiss alkohol, fuck alkohol

mängisch da düechts mi, erwache tuet weh
mängisch da düechts mi, itz trinki nie meh

Liebi uf Bärndütsch - uf Schwyzerdütsch?
Ruth Bietenhard

Lö sech würklech Verstand und Gfüel nid uf der glyche Wällelengi, ir Sprach und im Dialäkt, la usdrücke? Und isch es de nid e Widerspruch an und für sech, dass «verliebte Berner nicht wortgewaltig werden - sie verstummen», wi der Ernst Eggimann i syr Sammlig vo bärndütsche Liebesgedicht («I han esmal es Meitschi gseh» 1985, Fischer-Verlag) geschribe het? I ha natürlech grad ds nöie Bändli vo der Barbara Traber, «I ha di gärn. E Sammlig vo bärndütsche Liebesgedicht» (Licorne) füregno und aafa forsche. Und tatsächlech, o da wi bim Eggimann wird zwöierlei dütlech. Liebes-Chummer und -Problem lö sech vil chreftiger und «ächter» i Wort fasse als die schöne Liebes-Erläbnis (nid nume im Dialäkt übrigens, siehe Faust vom Goethe). Und zwöitens: Wo blybt eigetlech im Bärndütsche ds Tätigkeitswort für ds liebe (o ds Hauptwort Liebi tönt so entlehnt!)? Zwar dichtet der Polo Hofer:

Du seisch du liebsch mi du seisch du giebsch mi nümme furt um ke Prys du tuesch mer schmychle du tuesch mi strychle 's isch wi im Paradys aber de wächslisch d Meinig mir sy nümm einig uf ke Art und Wys...

Tatsächlech: We im Bärndütsche ds Verb liebe vorchunt, de isch d Beziehig scho am Abverheie! Ir Stadt hei mir zwar no glehrt, me säg «gärn ha» bi Fründschafte, und «lieb ha» bi der Liebi zwüsche Maa und Frou. Aber usserhalb der Stadt het scho denn nume «gärn ha» ggulte. Hei mir würklech Angscht dervor, de ganz grosse Gfüel im Dialäkt (o der Truur, o em Hass) eiget Näme z gä? Di schönschte Liebesgedicht bi der Frou Traber und bim Ernst Eggimann sy de o die, wo d Wörter Liebi und gärnha überhoupt nid vorchöme! So zum Byschpil bim Kurt Marti (lippestift-notiz):

Überall da wagt's der Dialäkt, üse Verstand i Bewegig z setze, dass mer grad ds Gägeteil gspüre vo däm, wo d Wort für gwöhnlech usdrücke - oder hättet dihr d Chelti vom Schnee scho je mit der Liebi verbunde? 's isch wi Disharmonien i der moderne Musik, wo grad juscht d Harmoniemüglechkeite im Hörer wecke! Chunt da nid den eltere vo üüs zum Schluss das Liebesgedicht vo der Elsie Attenhofer im «Cabaret Cornichon» vo 1937 z Sinn, wo so ironisch-lischtig üsi sprachleche Gfüelsproblem ufddeckt het?

Kener Müntschi!

myner bärndütsche syte
Zrugg:
«Heit Sorg zum Bärndütsch» (Einleitung, Index)
«Was isch de eigetlech Bärndütsch? - Bärndütsch git s nid!»
«Bärndütsch isch e Sprach wie grobs Grien, aber o guethärzig wie nes alts Chilcheglüt.»
«Bärndütsch isch Chärndütsch.»
Bärner Volkslieder
Hie:
Bärndütsch, Alkohol ... u ke Sex
Wyter:
«ein berner namens...»
Ds Lied vom Bärner Märtyrer Hans Haslibacher us dr Kilchhöri Sumiwald, gköpft z Bärn am 20. Oktober 1571
Bärndütsch-Tram
Heit-er scho eui Brattig?
Mani Matter-Herbst im Loeb... u am Tram
Mani-Matter-Stutz
Bärndütsch i dr Reklame
Gegen das überhandnehmende Brantweintrinken (bärndütsch, vo 1845)
Es chlys Bärndütsches Wörterbüechli
Berndeutsche Zitate: Me cha uf Bärndütsch nid nume über Blüemeli u Vögeli u über Meitschi schrybe.
Dr Bärner Bär: Wär chunnt dr stotzig Wäg z düruf... Mi lieben alte Bärner Bär!
Us em Alte u us em Nöie Teschtamänt bärndütsch