No meh Bärner Volkslieder

Hie (fasch) nume vom Gottlieb Jakob Kuhn

Gottlieb Jakob Kuhn
Der KiIter	Hoscho? Eisi la mi yne
Mein Blümchen	Ha an em Ort es Blüemeli gseh
Kühreihen zum Aufzug auf die Alp	Der Ustig wott cho
Kühreihen zur Abfahrt von der Alp	Ach wie churzen üsi Tage
Der Gemsjäger	I de Flüene isch mys Läbe
Der Geissreihen	Juhe! der Geissbueb bi-n-i ja!
Geissreihen der Schmalspurigen vom Dürrenmatt	Juhe ne Gründer bin i ja
Der Mutz	Juhee! Der Mutz ist wieder da!
Ulrich Dürrenmatt	uf ere eigete Syte
Die erste bärndütsche Sprüch u Lieder...	sy uf der vordere Syte
No meh Bärner Volkslieder u Spüch	sy uf der nächste syte
Ds Lied vom Märtyrer Haslibacher...	het en eigeti Syte
D Gemsjeger	hei itz en eigeti Syte

Gottlieb Jakob Kuhn

Gottlieb Jakob Kuhn wurde am 16. Oktober 1775 in Bern geboren. Er arbeitete von 1799 bis 1806 als Pfarrvikar in Sigriswil. Während dieser Zeit komponierte er mehrere bekannte Volkslieder. (An der Kirchenmauer wurde 1925 anlässlich des 150. Geburtstages ein Bronzerelief angebracht.)
Zum Anlass des Alphirtenfestes in Unspunnen von 1805 verfasste Gottlieb Jakob Kuhn nachfolgendes Gedicht:

"Zu den alte Schwyzer Spiele
Symer hüt eis zämecho,
Schwinge, nah der Schybe ziele,
Ds Alphorn blase chäu mer no;
Mir hei March i üse Chnoche,
Chäu uf üsi Stärchi poche;
Doch e brave Schwyzerman
Wendets nie zum Bösen a."
(chäu = chöi = können)

1806 nahm er eine Lehrstelle in Bern an. Von 1804 bis 1810 gab er den "Berner Hinkenden Boten" heraus. Mit Johann Rudolf Wyss d. J. und dem aus Deutschland eingewanderten Ludwig Meisner begründete er den Schweiz. Almanach "Alpenrosen", der 1811-30 jährlich bei Burgdorfer in Bern erschien.
Von 1812 bis 1824 wirkte er als Pfarrer in Rüderswil. Er schrieb während dieser Zeit eine ausserordentlich reiche Chronik über lokale und auswärtige Ereignisse. Von 1824 bis 1849 war er Pfarrer in Burgdorf. Am 23. Juli 1849 erlöste ihn der Tod "von seinem Leiden und von seinem Schmerz um Vaterland und Kirche". (H. Stickelberger in "Volkslieder und Gedichte von G. J. Kuhn", 1913)

G. J. Kuhn: Der KiIter

BENZ
Hoscho? Eisi la mi yne,
es macht nüschti grüsli chalt.
Lueg wie d Sterne heiter schyne!
Ghörscht du? Ds Huri schreit im Wald.

EISI
Benzi, gang mer ab der Byge;
Los, der Ringgi bellet scho.
We mer jetz nit gleitig schwyge,
chönnt is ds Müetti drüber cho.

BENZ
S Bott, i gah jetz nit da dänne!
Mira syg dys Müeti da!
Was het es da drüber z'gränne?
's het der Att o yhe gla.

EISI
Ni-n-is gwüss? I muess mi schäme;
bischt erscht nächti by mer g'si.
We's o dyner Lüt vernähme,
denk, o Benz, was seite si?

BENZ
Mira was si wei, die Narre,
mira doch! Was gheit es mi?
Es zieht mi a n alle Haare,
Eisi, bis i by der bi.

EISI
Nei, gang doch vom Fäischter abe;
i cha di nit yhe la!
Chumm du de am Samschte z'Abe,
de ma's notti sauft aga!

BENZ
Eisi, mach nit Federlese!
Gell, du wottsch mi yhe la?
's wär mir doch es arigs Wese,
we n i wieder hei sött ga.

EISI
Du bischt gar e fuule Kerli;
du magscht säge, was de witt!
Aber glaub mer's ja-n-i währli,
dä Rung chunnscht mer notti nit!

BENZ
Eisi, bis doch nit so gspässig!
Was ha n i dir z'wider ta?
Angri Mahl bischt nit so hässig.
Mira! I cha wieder ga.

EISI
Nu so de! So chumm de n yne!
Nume hübschli! Süferli!
Aber bis mer grüüsli fryne,
süscht bischt z'letscht Mal by mer gsi.

G. J. Kuhn: Mein Blümchen

Ha an em Ort es Blüemeli gseh,
Es Blüemeli rot und wyss.
Das Blüemeli gsehn i nimme meh,
Drum tuet es mir im Härz so weh.
  O Blüemeli my!
  O Blüemeli my!
  I möcht geng bi der sy.

Ihr gchennet mir mys Blüemeli nit;
's git numen eis eso!
's ischt leider Gott vil tusig Schritt
Vo hie; i gseh mys Blüemeli nit.
O Blüemeli my! usw.

Das Blüemeli blüejt ach! nit für mi,
I darf s nit brächen ab;
Es muess en andre Kärli sy!
Das schmürzt mi drum so grüseli.
O Blüemeli my! usw.

O lat mi bi mym Blüemeli sy!
I gschände 's wäger nit.
Es tröpflet wohl es Tränli dry,
Ach, i ma nimme luschtig sy.
O Blüemeli my! usw.

U wen i einisch gstorbe bi
U ds Blüemeli o verdirbt,
So tuet mer de mys Blüemeli
Zu mir uf ds Grab, das bitten i.
O Blüemeli my! usw.

G. J. Kuhn: Kühreihen zum Aufzug auf die Alp

Der Ustig wott cho,
Der Schnee zergeit scho,
Der Himmel isch blaue;
Der Gugger het gschraue,
Der Meye syg cho.
  Lustig use n us ein Stall
  Mit de lube Chüehne!
  Üsi schöni Zyt ist cho,
  Lust u Freyheit wartet scho
  Dinne n uf de Flüehne.

Am Pflueg geit der Buur;
Es wird ihm so suur!
Er hottet u hüstet,
Er werchet u bystet.
So bis deh fry Buur!
  Mir zieh früsch u fröhlich uns
  Us dym Dorf im Meye.
  Mir sy muntri Chüejerlüt,
  Bchönne dyner Sorge nüt,
  Juchze n u juheje!

Mengs Vögeli singt;
Mengs Büebeli springt,
U juhzet u johlet
Im Grüene n u drohlet,
U ds Meiteli singt.
  Gät di grosse Treichle her
  U di chlyne Schelle!
  Schöner tönt im Ustig nüt,
  As es lustigs Chüejer-Glütt,
  U-n-e Chüejer Gelle.

D'Schneeballe blüiht scho,
U d'Veyeli o,
U n allerley Meye;
Juheye! Juheye!
Zu Buschele gnoh!
  Muni! muest e Melchstuhl ha
  Zwüsche d'Hörner bunde;
  U-n-e grosse Meye dra
  Vo de schönste Tulipa,
  Wo mer nu hei funde!

Die Chüeh sy nit z'bha!
Hans, mach di vora,
U stell di fry breite!
Mir wei nit meh beite,
Wei z'Alpe jitz gah!
Gjuhzet, was der juhze meut,
  Gjuhzet ei u gschraue!
  Bsunderbar dur d'Dörfer us,
  So gseh d'Lüt zum Fäister us;
  Alles chunnt cho gschaue!

Hoh! Sä, sä! Hoh, hoh!
Löt süferli cho!
Sy alli vom Bahre?
So wei mer denn fahre;
Die Grosse gah scho.
  Bhüet ech Gott, ihr Buurelüt,
  Mir wei jitze scheide!
  Dankit Gott, u zürnet nüt!
  Löt die ruuche Chüejerlüt
  Ja n ech nit verleide!

G. J. Kuhn: Kühreihen zur Abfahrt von der Alp

Ach, wie churzen üsi Tage!
Ach, wie flieht die schöni Zyt!
Alle Flüene möcht is chlage,
Was mer schwär am Härze lyt.
  Ig u d'Chnabe
  Müessen abe
Vom liebe Bärg i ds Tal.
Un es isch so schön hie obe,
Schöner chuum i ds Chünigs Saal.

Üsi liebe Schwalmli wyche,
U das Hermli wysset o.
Gseht er dert! d'Flüeh Lerchli stryche
Wäger gäge d'Teufi scho.
  Abe n abe
  Mit de Chnabe,
Dütet das, vom Berg i ds Tal!
's isch gly nimme schön hie obe,
Alli Schöni stirbt eismal.

Üses Gresli isch verschwunde,
Üsi schöne Mejen o.
D'Buebe hei vom Tal dert unde
Scho Chiltblueme mit ne gno.
Ach, ihr Chnabe!
Aben abe!
Es blanget d'Chüe eismal.
's isch kei Nahrig meh hie obe,
Aber Heu, gottlob, im Tal.

Ghöret ihr's dur d'Gyme pfyfe?
's ist e chalte Luft, dass geit.
's faht scho wäger z'Nacht a ryfe,
Uf de Flüehne het es gschneit.
  Ach, ihr Chnabe!
  Abe n abe
Jagt der Winter üs eismal.
Dunte warte warmi Stube,
Warmi Ställ für d'Chüeh im Tal.

Üses Mulche her brav gulte,
Üsi Chüe si glatt u feiss.
Üses Senntum blybt ungschulte,
We me d'Sach versteit u weiss.
  Fröhlich abe
  Drum, ihr Chnabe!
Är juchzt zum letschte Mal!
Rächti Chüejerslüt si fröhlich
Uf em Bärg un o im Tal.

Packet ds Wyb styf uf e Wage,
D'Chingleni i ds Bett derzue!
D'Chälti soll mer si nit plage;
U so geit's dem Dörfli zue.
  Abe n abe,
  Myni Chnabe!
Zieht mer fröhlich jitz i ds Tal!
Dä wo n üs im Winter gaumet.
Schickt e n Ustig allimal.

Chiltblueme = blaue Herbstaster (?)
Mulche = Ertrag der Alp
ungschulte = nicht gescholten, untadelig

G. J. Kuhn: Der Gemsjäger

Manet sub Jove frigido
Venator, tenerae conjugis immemor.
HOR.

I de Flüehne isch mys Läbe.
Un im Tal tuen i kei Guet.
Andri wehre mir’s vergäbe:
"Gang doch nit! 's isch Gfahr um ds Läbe.“
O ir guete, liebe Lüt,
Eues Säge nützt hie nüt!

Früej am Tag, we d'Stärne schyne,
Stahn ig uf u gah uf d’Jagd.
Nu, mys Wyb u myni Chlvne,
Müesst nit um en Ätti gryne!
Üse Herrget isch dert o;
Dr Ätti wird schon umhi cho.

Won es alle Möntsche gruset,
Wo kei andre düre cha,
Under mir ds Waldwasser bruset,
Gletscherluft dür ds Haar mir suset,
Oben, unde, z'ringsum Flue,
Gahn i früsch u fröhlich zue.

Dört wo hinter äine Grinde
Üse grosse Gletscher steit,
Wo die frächschte Chüe erwinde,
D'Geisse chuum der Wäg no finde,
Het der Winter ohni Änd
Geng sy Thron, sys Regimänt.

Aber wän er no so chalte,
U der Gletscher no so wild
U no drümal ärger gspalte,
Alles ma mi nit abhalte.
Wenn i dört es Gemschi weiss,
Ischt mir seligs alles eis.

Wahr ischt, mänge fallt da abe,
D'Ewigkeit ertrohlet er,
U lyt tief im Ysch vergrabe.
O wie luegt sys Wyb am Abe:
"Chunnt er ächt?" Lueg wie de wit,
Leider Gott! er chunnt dir nit.

Tröscht du di! Er lyt da unde
Sauft so guet as im e Grab.
Üse Herrgott het ne funde,
U biwahret ne da unde
I dem tiefe Gletscherschrund,
Bis der jüngschti Tag de chunnt.

Wenn a däm Tag früi de d'Sunne
Strahlt in ihrer Herrlikeit,
Ischt der Gletscher gly zerrunne.
De het's Hans glatt alles gwunne!
Gryn du nit! Ihr wärdet scho
Dört no einisch z'säme cho.

erwinde = umkehren, sich abwenden

Mehr Gämsjäger jetzt auf einer eigenen Seite

G. J. Kuhn: Geissreihen

Juhe! der Geissbueb bi-n-i ja!
Mys Hörnli u my Geisle da
Tüe mir no nit verleide.
Im Täschli ha-n-i Chäs u Brod,
Mys Haar isch chruus, u d Backe rot,
U d's Herz voll Lust u Freude.
Jungi, Alti,
Melchi, Galti,
Grossi, Chleini
Hübschi, G'meini,
Füehre-n-ig uf Berg u Weid.
Holioli ouhu! etc.

Ich styge früy uf Grat u Flueh,
De schmale, wilde Bändre zue,
Wo kener Chüeh me gange.
Es gwuss! fry mänge freche Ma
Gieng nit, wo-n-i de Geisse na,
Er blieb bas unte b'hange.
Ume, Hüdel!
Zueche, Strüdel!
Alli zuehe!
Jitz bas uehe,
Wo die lube Gemschi gah!
Holioli ouhu! etc.

Es git zwar mänge-n-arme Ma,
Wo wäger n id e Chue verma.
He nu, so het er Geisse!
Drum nüt dest' minder juchze-n-i;
We-n-i scho nit e Chüjer bi,
U nume Geissbueb heisse!
Nit fürdure,
Alti Lure!
Dert am Schatte
Dur dä Schratte
Geit's dä Rung uf Bänisegg.
Holioli ouhu! etc.

Juheh! Da bi-n-ig obe-n-uus,
D'Flüehlaui donnret, 's ist e Gruus.
Ghörsch, g'hörsch der Gletscher chrache?
So chrach un donner's mira!
Hie obe bi-n-i sicher ja
U cha daruber lache.
Mutti, Schabe,
Nit bas abe!
Zuehe, Länder!
Nit i d'Bänder
Blybet überobe hie!
      Holioli ouhu! etc.

U we-n-i scho ke Chrützer ha,
U chuum e-n-eigni Geiss verma,
So bi-n-i nit drum z'duure.
Die Lüt, wo Geld u Güeter hei,
Si chlage notti allerley;
Süst los me nume d'Buure!
Zuehe, Chlyni
Du bist myni!
La di melche,
Lubi Spelche!
Du bist ja mi z'Immis-Geiss.
   Holioli ouhu! etc.

Doch hätt' ig es par tusig Pfund,
I gheiti s'nit i Gletscher-Schrund!
Flugs gieng i zu mym Eisi.
"G'schau, Schätzeli! Was ha-n-i da?
"Ja gäll! I bi-n-e ryche Ma!"
Es nähm mi g'wüss, das weiss i!
We-n-i hätti,
Ja, so wett-i!
Aber notti
Juchze wott-i,
We-n-i sch das Geld nit ha!
   Holioli ouhu! etc.

Uli Dürrenmatt: Geissreihen der Schmalspurigen

Juhe ne Gründer bin i ja,
Der Schwindel mit der Ysebah
Tuet mir no nüt verleide.
Im Täschli han i d' Konzession,
Der Staat git dritthalb Million,
U d' Gmein der Rest mit Freude.
Die Junge, die Alte, die Dumme, die Chalte,
Die Grosse, die Chlyne, die Grobe, die Fyne,
Sie müssen alli dra glaube! .
Holioli ouhu! etc.

U weni scho ke Chrützer ha
U nid e rechti Bahn verma,
Git's es Touristebähnli.
Drei Monet fahrt der Konduktör,
D' Stossbähre nahi druf e Cheer,
Süst lueget doch mys Plänli!
Jitz zuehe Chlyni, ihr syt myni,
Ihr Gutschner und Wirte, ihr Schnitzler und Hirte
E laht ech numme melche.
Holioli ouhu! etc.

Quelle: Neue Bärentalpen, Volkszeitungs-Poesie, Von Ch. Frymuth, Herzogenbuchsee, Buchdruckerei U. Dürenmatt, 1882
No meh vom Ueli Dürrenmatt

G. J. Kuhn: Der Mutz

Juhee! Der Mutz ist wieder da!
O lat mi ne doch chüsse!
Dä ist bim Tilder nit my Ma,
Wo drüber si nit freue cha;
Er het es g'hudlets Gwüsse.
Me singet so eim mit Flyss zum Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

Dy Schuld isch's nit, dass d' vo-n-is bist,
Dem G'walt hest müesse wyche.
We-n-eine no so starche-n-ist,
So zwingt ne z'letst doch Macht u List,
Dass er mues dänne schlyche.
Lut hei mr g'süfzet, allem z'Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

Die Lüt wo d's selbmal hei g'regiert,
Hei di nid wölle dole.
Si hei di roth, gäl, grün* verschmiert,
U-n-us Land gar banisiert.
Eh dass die Botz! Ja wolle!
Doch hei mer g'sunge-n-ihne z'Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

Du bist ne doch geng lube gsi
Uf üsne Berner-Batze.
Je meh je lieber hei sy di
I Seckel tha. Das glaube-n-i!
Me singet so falsche Chatze
Mit Spott u Lache jetz zum Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

Doch ig u mänge Biderma
Hei di syt bald füf jahre
Im Herze warm u treulich gha
U g'seit: "Vom Mutz wott i nit la,
Geb was ma widerfahre!"
Mir singe-n-allem geng zum Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

I denke viel u frölich dra,
Was mir u Mynesglyche
Der Mutz für Lieb's u Guet's heti tha,
Wie guet mer's alli da hei g'ha,
Geb er het müesse wyche.
I singe dem der's laugnet z'Trutz:
       Mutz! Mutz! Mutz!

Sy Balg het mängem Wärmi gä,
Viel hei am Talpe g'soge
U hei-n-ihm schlechte Dank drum gä.
Me söt se bi d-e-n Ohre nä,
Das sägen i ung'loge.
U drübery no singt me z'Trutz:
      Mutz! Mutz! Mutz!

Du guete Mutz! Bist wider da?
Gottlob u Dank vo Herze!
Gell du wott'sch nie me vo-n-is ga?
Mir wei di gern i-n-Ehre ha,
U d's alt Elend verschmerze.
Mir singe Chrütz u Lyde z Trutz
      Mutz! Mutz! Mutz!

O Mutz! O Mutz! O Bern! O Bern!
Gott segni di mit Freude!
I ha di wie mys Lebe gern.
Du bist mys Herzes Morgestern,
Nüt soll mi vo dir scheide.
I sung dem Tod, we's sy müesst, z'Trutz
       Mutz! Mutz! Mutz!

*grün, rot, gälb sy d Farbe vo der Helvetische Republik (1798 - 1803 gsi.

(Gschriben im Oktober 1802, wo-n-es mit der Helvetik z Änd gange isch un es der Kanton Bärn mit em Bärner Bär wider het chönne gä.)

G. J. Kuhn: Joggi won er us em Wirthshus cho isch

myner bärndütsche syte
Zrugg:
«Heit Sorg zum Bärndütsch» (Index)
Bärn u d Wält: Links zu Bärndütschsyte u zu Bärner Syte im Kanton Bärn u z Amerika
«Was isch de eigetlech Bärndütsch? - Bärndütsch git s nid!»
«Bärndütsch isch e Sprach wie grobs Grien, aber o guethärzig wie nes alts Chilcheglüt.»
«Bärndütsch isch Chärndütsch.»
«ds Bärner Oberland isch schön.»
Bärner Volkslieder
Hie:
No meh Bärner Volkslieder - vom G. J. Kuhn
Wyter:
Lieder u Sprüch / Syte 3
Wienachte - Wiehnachte - Weihnachten
Gedicht vom Uli Dürrenmatt
«Bärndütsch, Alkohol u ke Sex...»
«ein berner namens...»
Ds Lied vom Bärner Märtyrer Hans Haslibacher us dr Kilchhöri Sumiwald, gköpft z Bärn am 20. Oktober 1571
Bärndütsch-Tram
Brattige
Mani Matter-Herbst im Loeb... u am Tram
Gegen das überhandnehmende Brantweintrinken (bärndütsch, vo 1845)
Es chlys Bärndütsches Wörterbüechli
Bärndütschi Zitat - Zitate Berndeutsch
Dr Bärner Bär
u de no:
Es Kapiteli zu Sprach, Muetersprach u angerne Sprache
Hei:
Hier ist die Familie Muster in Ecublens

Hei! Chömet wider zur erste Syte, i "Ds Heimetli", u schrybet öppis i ds Gästebuch.

http://www.edimuster.ch/: Hier ist die Familie Muster in Ecublens VD - Eduard Muster: emuster@hotmail.com 20/01/05